Ósonmćlingar í Reykjavík 1995-1998 og ástand ósonlagsins á norđurslóđum
Jarđeđlissviđ

2. Framkvćmd Dobsonmćlinga og ástand tćkis

Efnisyfirlit

4. Ástand ósonlagsins á norđurslóđum

3. NIÐURSTÖÐUR MÆLINGA

Tafla 1 og mynd 1 sýna ósonmeðaltöl einstakra mánaða í De á því tímabili sem hér er til umfjöllunar. Tafla 1 sýnir jafnframt meðaltöl fyrir tímabilið 1978- 1988. Tafla 2 og mynd 2 sýna síðan frávik einstakra mánaða 1995- 1998 í % frá meðaltölunum 1978- 1988. Ekki var talið rétt að taka tímabil fyrir 1978 til viðmiðunar í þessu samhengi með tilliti til niðurstaðna samanburðar við staðaltæki 1977. Engar marktækar breytingar urðu á ósonmagni í Reykjavík 1957- 1977. Hinsvegar minnkaði magn þess um 0.5% á ári að meðaltali sumarmánuðina 1977\0261990, en ekki með marktækum hætti á ; öðrum árstímum sem gögn ná til (Guðmundur G. Bjarnason o.fl. 1992). Viðmiðunartímabilið var valið með tilliti þess að það spannaði eitt sólblettatímabil.

Tafla 1. Meðaltöl magns ósons í De í einstökum mánuðum, febrúar- október 1995- 1998, ásamt meðaltölum fyrir tímabilið 1978- 1988.

Tafla 2. Frávik einstakra mánaða, febrúar - október 1995, í % frá meðaltölum sömu mánaða 1978- 1988.

Eins og áður segir er engar marktækar mælingar hægt að gera meiri hluta nóvembermánaðar og er honum því sleppt hér.

Heildarmagn ósons í lofthjúpnum á okkar breiddargráðum er mjög breytilegt eftir árstíma. Því veldur einkum mismikið aðstreymi ósons í háloftunum frá svæðunum kringum miðbaug, þar sem myndun þess í heiðhvolfinu á sér að mestu leyti stað. Mest er ósonmagnið síðla vetrar, nánar tiltekið eftir miðjan mars, en minnkar síðan jafnt og þétt er líður fram á vor og sumar og allt fram í október- nóvember og hefur þá minnkað um 25\02630%. Síðan tekur það að aukast lítillega uns verulegur vöxtur kemur í það í febrúar og áfram fram yfir miðjan mars (tafla 1 og mynd 1). Frávik frá meðaltali, jákvæð eða neikvæð, eru að jafnaði mest á tímabilinu frá febrúar og fram í apríl þar sem þá er aðstreymi ósons frá miðbaug mest og breytileiki þess mikill frá degi til dags vegna lægðagangs og umhleypingasams veðurfars. Það dregur úr aðstreyminu þegar vorar og í enn ríkari mæli þegar kemur fram á sumar. Veður gerast þá ennfremur stöðugri og gæflyndari svo frávikin verða mun minni. Þrátt fyrir haust- og vetrarkomuna með tilheyrandi vályndari veðrum á ný aukast þau lítið þar sem aðstreymi ósons er þá í lágmarki (tafla 2 og mynd 2).

Þegar litið er nánar á mæliniðurstöðurnar sést að í febrúar og mars 1995 er ósonmagnið í meðallagi, en athyglisverð eru hin allmiklu neikvæðu frávik í mánuðunum apríl- júní. Sérstaklega á þetta við um júní, en ósonmagnið hefur aldrei mælst jafn lítið í þeim mánuði. Mælingar lágu niðri frá 13. júlí til 16. ágúst vegna samanburðarprófana á mælitæki. Skal það haft í huga þegar meðaltöl þessara sumarmánaða eru metin.

Mynd 1. Meðaltöl magns ósons í De í einstökum mánuðum, febrúar - október 1995- 1998.

Mynd 2. Frávik einstakra mánaða, febrúar - október 1995, í % frá meðaltölum sömu mánaða 1978- 1988.

Ágúst og september 1995 eru nokkuð undir meðallagi. Á árinu 1996 stinga stórfelld neikvæð frávik í augun. Í febrúar og mars hefur ósonmagnið aldrei frá upphafi mælinga reynst viðlíka lítið. Meðaltal aprílmánaðar er einnig verulega undir meðallagi og er hann í röð hinna ósonsnauðustu frá upphafi. Sumarið er við meðallag, en september og október talsvert undir því. Mæliárið 1997 hefst á fjórum mánuðum undir meðallagi, og eru frávikin talsverð í mars og apríl. Sumarið er í meðallagi en aldrei hefur minna mælst af ósoni í október. Árið 1998 gefur allt aðra mynd. Allir mánuðirnir eru yfir meðallagi nema mars og október og sumarmánuðirnir, júní- ágúst, eru allir í röð hinna ósonríkustu frá upphafi mælinga.