Ölkelduháls og nágrenni

Í nágrenni Ölkelduháls er mun meiri skjálftavirkni en á Nesjavallasvæðinu og til að takmarka fjölda skjálfta var stærð svæðisins og lengd tímabilsins u.þ.b. helminguð. Enn fremur voru valdir stærri skjálftar, eða stærri en 0.4. Tímabilið var frá 1. janúar til 20. maí 1998 og svæðið var innan lengdarbauga -21.25$^{\circ }$A og -21.15$^{\circ }$A og breiddarbauga 64.045$^{\circ }$N og 64.085$^{\circ }$N. Þetta svæði inniheldur safnið sem skoðað var í kafla 2.1, en þó ekki alla sömu skjálftana því stærðarþröskuldurinn er hærri. Skilyrðin uppfylltu 604 skjálftar, en í sjálfvirka staðsetningarferlinu var 99 skjálftum hafnað og eftir sitja 505 skjálftar.

Eftir endurstaðsetningu skjálftanna kemur fram fjöldi smárra skjálftaþyrpinga, sem flestar virðast hafa norðlæga stefnu. Fyrir utan hrinurnar þrjár við Katlatjörn efri, sem sýndar eru á myndum 1 og 2, voru valdar fjórar í viðbót og eru þær allar merktar inn á mynd 4. Augljóslega eru

  

Figure 4: Staðsetning jarðskjálfta austur af Ölkelduhálsi 1.1.-20.5.1998 eftir upptakagreiningu. Skjálftar eru merktir með fylltum rauðum hringjum, svarti hringurinn er borhola Hitaveitu Reykjavíkur á Ölkelduhálsi. Grænar línur eru misgengi á yfirborði Saemundsson:1995, en bestu plön gegnum skjálftaþyrpingar eru merkt með svörtum strikum. Þverstrikin sýna halla plananna.

[bb=31 54 371 312]/heim/sr/project/hengill/gmt/olk01.ps

fleiri skjálftaþyrpingar, eins og t.d. vestan við Álftatjörn og sunnan við Katlatjörn neðri, en ekki vannst tími til að kanna þær nánar. Til að afmarka þær betur þyrfti sennilega að lækka stærðarþröskuldinn. Við núverandi mörk hefðu t.d. hrinurnar við Katlatjörn efri ekki náð að skorða brotplön vel. Skjálftarnir í Katlatjarnahrinunum hliðruðust um 230 m í NV og 300 m í dýpi þegar þeir voru staðsettir með öllu safninu af Ölkelduhálsi. Þetta er innan algildra óvissumarka í upphaflegu staðsetningunum.

Austasta hrinan, suður af Djáknapolli, er á 4.4-5.1 km dýpi og dreifir sér á um 400 m langa línu. Skjálftarnir eru 37 að tölu og áttu sér stað á tímabilinu 17.-26. apríl, en allir nema tveir urðu fyrstu tvo dagana. Besta plan í gegnum þá hefur strik N15$^{\circ }$A og halla 86$^{\circ }$ til austurs. Innbyrðis óvissa í staðsetningum þeirra er oftast 2-10 m, en algild óvissa er 100-200 m. Meðalfjarlægð skjálfta frá besta plani er um 17 m eða heldur meiri en óvissumörkin. Flestar brotlausnanna falla vel að sprungufletinum sem skjálftadreifingin ákvarðar, með miðgildi minnsta fráviks brotlausna frá sprungufletinum um 4$^{\circ }$. Hreyfingin í skjálftunum er hægri handar sniðgengi með nokkrum siggengisþætti.

Næsta hrina fyrir vestan er undir Hrómundartindi og skilgreina hana 18 skjálftar frá 25. apríl. Skjálftarnir dreifa sér á 3.5-4.1 km dýptarbil og um 700 m langa lárétta línu og skilgreina plan með svipaða strikstefnu og fyrri hrinan, 14$^{\circ }$ og 83$^{\circ }$ halla til austurs. Meðalfjarlægð skjálftanna frá planinu er 10 m og innbyrðis óvissa í staðsetningum er 2-10 m, algild óvissa 150-200 m. Brotlausnirnar falla ágætlega að þessu plani með miðgildi minnstu brotlausnafrávika við 7$^{\circ }$. Færslan í þessum brotlausnum er blanda af hægri handar sniðgengi og siggengi.

Þriðja hrinan er í eystri hluta Þverárdals. Hún er skilgreind af 17 skjálftum frá 10. mars. Skjálftadreifingin er yfir dýptarbilið 4.1-4.7 km og eftir 600 m langri láréttri línu. Hún ákvarðar plan með strikstefnu 199$^{\circ }$ og halla 88$^{\circ }$ til vesturs. Meðalfjarlægð skjálfta frá besta plani er 10 m. Innbyrðis óvissa í staðsetningunum er 1-7 m og algild óvissa oftast 100-400 m. Miðgildi minnstu brotlausnafrávika er við 5$^{\circ }$, þannig að brotlausnirnar eru í góðu samræmi við upptakagreininguna. Færslan í skjálftunum er hægri handar sniðgengi með siggengisþætti.

Vegna lítillar dreifingar skjálftanna í fjórðu og vestustu hrinunni skorða þeir brotplan frekar illa. Hrinan er í miðjum Þverárdal og samanstendur af 16 skjálftum frá 19. mars. Dýptardreifingin er yfir bilið 3.3-3.5 km og lárétt dreifing er einungis 130 m. Planið hefur strikstefnu um 13$^{\circ }$ og halla 76$^{\circ }$ til austurs. Meðalfjarlægð skjálftanna frá planinu er 5 m. Innbyrðis óvissa í staðsetningum er oftast 1-17 m og algild óvissa er 100-500 m. Brotlausnirnar falla ekki vel að þessu plani og miðgildi minnstu brotlausnfrávika er við 16$^{\circ }$. Færslan virðist vera hægri handar sniðgengi með óvissum lóðréttum þætti.

Skjálftaþyrpingarnar á Ölkelduhálsi urðu allar í eins til nokkurra daga hrinum, en þegar allt tímabilið er skoðað koma í ljós hugsanlegir brotfletir með aust-vestlæga stefnu. Þetta sést best á mynd 5, þar sem sýndur er afrakstur þess að láta forritið leita sjálfvirkt í gegnum allt skjálftasafnið.

  

Figure: Innbyrðis staðsetningar skjálfta í nágrenni Ölkelduháls 1.1.-20.5.1998. Hver skjálfti er sýndur með hringlaga fleti, sem hefur strik, halla og hreyfingarstefnu skv. því plani brotlausnar sem valið er. Þykkari rönd hringsins snýr að áhorfandanum og hreyfingarstefnan er merkt með striki á hringinn. Vinstri helmingur myndar sýnir staðsetningu í láréttum fleti, með stefnur í N og A sýndar neðst í vinstra horni. Plönin sem áður voru upptakagreind eru auðgreind á myndinni. Hægri helmingur myndar sýnir lóðrétt snið þvert á strikstefnuna, þannig að horft er eftir brotflötunum, í stefnu N92$^{\circ }$A. Dýpi í km er á lóðrétta ásnum. Norðlægu hrinurnar við Hrómundartind (Hr), suður af Djáknapolli (Dkn) og við Katlatjarnir (Ktl) virðast allar liggja undir $\sim$66$^{\circ }$ hallandi aust-vestlægum flötum. Þv1 og Þv2 eru þyrpingarnar í Þverárdal á mynd 4.

[bb=119 54 496 731,angle=-90,width=]/heim/kristinv/hengill/grafics.08.01.ps

Valdir brotlausnafletir 243 skjálfta úr safninu eru teiknaðir í láréttum fleti á vinstri helmingi myndarinnar og í lóðréttum fleti á þeim hægri. Eins og áður snýr þykkari rönd brotplans að auganu og hnikstefnan er sýnd með striki í hringinn. Hrinurnar sjö sjást allar, en misvel þó. Einungis fáir skjálftar úr Katlatjarnahrinunum voru nógu stórir fyrir þetta úrval og skjálftarnir í austustu hrinunni, sunnan við Djáknapoll, lenda undir og sjást ekki í gegnum aust-vestlægu brotfletina. Þegar horft er á þversnið í austur koma í ljós tvö aust-vestlæg plön með halla nálægt 53$^{\circ }$. Það nyrðra samanstendur af tveim $\sim$1 km planbútum sem liggja ofan við Hrómundartinds- (Hr á mynd 5) og Djáknapollshrinurnar (Dkn) og virðast takmarka þær að ofan. Sumir skjálftanna á þessum flötum tengjast norðlægu hrinunum í tíma, en flestir þeirra urðu á öðrum tímum. Planbútarnir tveir gætu hugsanlega verið hlutar af sama misgengisfleti. Syðri flöturinn sem lendir ofan á Katlatjarnarhrinunum er ekki eins vel ákvarðaður, en gæti þó eigi að síður verið vísbending um annan aust-vestlægan flöt. Þrátt fyrir vísbendingar af þessu tagi má ekki gleyma því að aukaflötur brotlausnanna í N-S hrinunum hefur nokkurn veginn sama strik og halla og aust-vestlægu fletirnir. Þeir gætu því tilheyrt norðlægum misgengjum. Þá er hins vegar ekki líklegt að mörk þeirra væru öll undir sama fletinum, eins og þau virðast vera á mynd 5. Könnun yfir lengri tíma og með fleiri skjálftum ætti að geta skorið úr um tilvist þessara plana.

Strikstefnur norðlægu plananna sem skjálftadreifingarnar ákvarða og merktar eru á mynd 4 eru nálægt N10$^{\circ }$-20$^{\circ }$A. Kortlagðar sprungur í nálægum hlíðum eru hins vegar heldur austlægari, eða u.þ.b. N25$^{\circ }$-30$^{\circ }$A. Skjálftahrinurnar virðast ekki tengjast neinum kortlögðum sprungum á yfirborði.